Kontuzja to jeden z najtrudniejszych momentów w karierze sportowca. Kontuzja to nie tylko przerwana seria treningów. To zawieszenie tożsamości. Czas, kiedy sportowiec zaczyna się zastanawiać: Kim jestem, jeśli nie startuję?
Kiedy Mikaela Shiffrin doznała kontuzji kolana w 2015 roku, była na szczycie. Nagle – z dnia na dzień – z osoby, która kontroluje zjazd z prędkością 120 km/h, stała się pacjentką w sali rehabilitacyjnej. W jednym z wywiadów przyznała: „Bałam się, że nie wrócę. Ale najbardziej bałam się, że już nigdy nie będę sobą.” Ta historia nie jest wyjątkiem. To wzór, który powtarza się w umysłach sportowców – bez względu na dyscyplinę.
W najnowszym odcinku podcastu MENTAL pt. „Zawodnik, który wraca po kontuzji” rozmawiamy o tym, co dzieje się w głowie zawodnika i jak skutecznie przygotować się do powrotu na boisko, matę czy basen.
3 fazy przeżywania kontuzji
Każdy zawodnik przechodzi przez kontuzję inaczej, ale zazwyczaj pojawiają się trzy fazy:
Procesowanie informacji Pierwszym odruchem po diagnozie często nie jest smutek, ale niedowierzanie. Umysł próbuje „zrozumieć systemowo” – co się stało, jak poważny jest uraz, jak długo potrwa leczenie. Na tym etapie kluczowe są: jasna komunikacja, dostęp do wiedzy i poczucie, że ktoś prowadzi cię przez chaos.
Wstrząs emocjonalny To emocjonalny koktajl: frustracja, złość, poczucie straty, czasem lęk przed zapomnieniem.Nie chodzi o to, by tego unikać. Emocje są nieprzyjemne, ale nie są złe. Zablokowanie ich to jak próba ignorowania bólu fizycznego – wcześniej czy później odbiją się mocniej.
Pozytywna perspektywa Gdy emocje opadną, wraca przestrzeń na decyzję: „Skoro tak jest, co mogę z tym zrobić?”. To moment, kiedy zawodnik zaczyna odzyskiwać wpływ – przez cele, rytm, kontakt z zespołem. Tiger Woods po kilku operacjach kręgosłupa mówił wprost: „Ten czas poza polem golfowym nauczył mnie cierpliwości. I wdzięczności.”
Główne wyzwania psychiczne
Lęk przed ponowną kontuzją (fear of re-injury) To jeden z najczęstszych bloków mentalnych. Zawodnik może być fizycznie gotowy, ale jego układ nerwowy nie ufa jeszcze ciału. Zgodnie z teorią stresu Lazarusa i Folkman – lęk pojawia się wtedy, gdy sytuacja jest oceniana jako zagrożenie większe niż dostępne zasoby. To dlatego sportowiec może „trzymać się z boku” na boisku, nawet jeśli wyniki testów są świetne. Potrzebuje czasu – ale też narzędzi, by zmienić ocenę sytuacji.
Utrata tożsamości sportowej Kiedy zawodnik nie trenuje i nie startuje, łatwo pojawia się pytanie: „Kim jestem bez sportu?”. Im silniej tożsamość opiera się tylko na roli sportowca, tym większe ryzyko kryzysu psychicznego (Brewer i in.). Tu nie chodzi o odejście od sportu, ale o poszerzenie swojej definicji siebie. Tożsamość zbudowana na jednej nodze łatwo się chwieje – zwłaszcza po urazie.
Presja otoczenia Wsparcie może pomóc, ale równie często staje się źródłem presji i dodatkowego stresu. Andy Murray po jednej z operacji wspominał: „Ludzie chcieli mnie dopingować, ale każde pytanie o powrót było jak igła. Bo ja sam nie wiedziałem, czy wrócę”. Warto uczyć otoczenie, że „wsparcie” to nie zawsze słowa motywacyjne. Czasem to po prostu bycie obok – bez pytania, bez oczekiwań.
Strategie psychologiczne podczas rehabilitacji
Ustalanie celów metodą SMARTS (konkretne, mierzalne, zorientowane na działanie, realistyczne, określone w czasie, wyznaczone przez zawodnika). Takie cele „kotwice” nadają kierunek, pomagają odzyskać poczucie wpływu. Nie chodzi o to, by „wrócić za 3 miesiące”, ale o codzienne mikrocele. Adam Małysz, pracując po urazie kolana, planował każdy dzień z zegarmistrzowską precyzją: „Dziś zegnę nogę do 90 stopni. Jutro zrobię 10 minut roweru.” Takie działania nie tylko przywracały sprawność, ale i sprawczość, które bezpośrednio łączą sie z pewnością siebie.
Wizualizacja – to nie tylko „pozytywne myślenie”. To trening mentalny – oparty na neurofizjologii. Badania (Jeannerod, 1994; Zach, 2018) pokazują, że wyobrażenie pełnego ruchu aktywuje te same struktury mózgu, co jego rzeczywiste wykonanie. Wizualizacja pomaga nie tylko zachować technikę, ale też zredukować ból i zwiększyć poczucie sprawczości – kluczowe w procesie zdrowienia. techniki, pełnego ruchu i stanu zdrowia.
Mindfulness – praktyka uważności pozwala wyjść z pętli zamartwiania się – o to, jak było i jak będzie. Pomaga „być z tym, co jest” – nawet jeśli to bolesne, niepewne, niestabilne. Redukuje napięcie, poprawia koncentrację i wzmacnia regulację emocji – szczególnie w okresie frustracji i stagnacji.
Nowe aktywności i redefinicja roli – Zawodnik może dalej być częścią zespołu – nawet jeśli nie gra. Pomaganie w analizie taktyki, mentoring młodszych, wykonywanie ćwiczeń z rehabilitacji w czasie treningu – wszystko to wzmacnia poczucie tożsamości.
5 faz powrotu do sportu
Wstępny powrót do treningu – bez oczekiwań. Celem jest obecność, nie forma.
Potwierdzenie wyzdrowienia – zarówno od strony medycznej, jak i zaufania do własnego ciała.
Odzyskiwanie sprawności fizycznej i technicznej – z akcentem na progres, nie perfekcję.
Trening wysokiej intensywności – gdzie pojawia się stres, presja i rywalizacja. To prawdziwy test mentalnej gotowości.
Powrót do startów – moment pełnego wejścia, ale nie powrotu do starego ja. To już nowe „ja” – bardziej świadome, odporne, elastyczne
Kamil Stoch
„Nie miało sensu walczyć z czymś, na co nie mam wpływu. Musiałem skupić się na tym, co mogę zrobić w danej chwili.”
Podsumowanie
Powrót po kontuzji to nie jest reset – to przebudowa. Nie chodzi o to, by „było jak dawniej”. Chodzi o to, by wyciągnąć z tego, co się wydarzyło, wszystko co może wzmacniać – iść dalej z nową jakością. Dla sportowca kontuzja to jedno z najtrudniejszych doświadczeń. Ale też jedno z najbardziej transformujących – jeśli przepracowana świadomie, z pomocą i z cierpliwością. Z tego, co boli, może wyrosnąć coś silnego. Trzeba tylko dać sobie czas. I narzędzia.
Jeśli jesteś sportowcem, trenerem, fizjoterapeutą lub rodzicem zawodnika – ten odcinek jest dla Ciebie. Po więcej treści i instrukcji zapraszamy do odcinka naszego podcastu MENTAL – Joanna Budzis i Małgorzata Sławińska
Źródła:
Jeannerod, M. (1994). The representing brain: Neural correlates of motor intention and imagery. Behavioral and Brain Sciences, 17(2), 187–245.
Guillot, A., & Collet, C. (2005). Brain Research Reviews, 50(2), 387–397.
Zach, S., et al. (2018). Psychology of Sport and Exercise, 37, 104–113.
