W poprzednim artykule, przedstawiałam model poznawczy, który stoi za reakcją stresową utrudniającą występy wielu sportowcom. Automatyczne reakcje na codzienne sytuacje utrwalają w nas pewne wzorce zachowań. Oprócz pracy z negatywnymi myślami automatycznymi, warto przyjrzeć się własnym przekonaniom, które są podstawą wielu hamujących postaw np. unikania sytuacji, które mogą narazić nas na porażkę, ocenę innych albo samotność.
Od najmłodszych lat staramy się zrozumieć otaczający nas świat. Uczymy się organizować doświadczenia, aby funkcjonować w najbliższym środowisku. Wieloletnie interakcje z ludźmi i ze światem, w oparciu o nasze predyspozycje genetyczne, kształtują nasze poglądy i przekonania dotyczące siebie, ludzi i świata. Te, kluczowe i pośredniczące, przekonania mogą, w którymś momencie przybrać formę dysfunkcjonalnych i być podstawą negatywnych, automatycznych reakcji na codzienne i niecodzienne sytuacje.
Trenowanie sportu od wczesnych etapów dorastania, przez okres dojrzewania, aż po karierę dorosłego sportowca – również w sportach amatorskich – buduje znaczącą część naszej tożsamości w oparciu o doświadczenia w sporcie, te pozytywne i negatywne. Te sportowe doświadczenia i relacje w środowisku będą, w dużej mierze, współtworzyć kluczowe przekonania o sobie, świecie i innych ludziach.
Przykład formułowania negatywnych myśli automatycznych, w oparciu o negatywne przekonania sportowca:
KLUCZOWE PRZEKONANIE - “Nie jestem wystarczająco dobry/a.”
POŚREDNICZĄCE PRZEKONANIE:
postawa - “Porażki są nieakceptowalne.”
zasada postępowania - “Zrezygnuj, jeśli możesz narazić się na popełnienie błędu i komentarze”
założenia - “Jeśli nie będę próbować na 100%, to zawsze mogę powiedzieć, że to nie był dobry moment i uniknę oceny.”
SYTUACJA - start na Mistrzostwach (Okręgu / Polski / Europy / Świata / IO)
odpowiedź:
MYŚL AUTOMATYCZNA - “Nie trenowałem/am wystarczająco.” / “Nie miałem/am odpowiedniego wsparcia.” / “Słabo spałem/am i nie czuje się dzisiaj dobrze.” / “Przecież nie mam szans z nimi.” / “Najważniejsze, że tutaj jestem i osiągnąłem/am już swój cel.”
reakcja:
EMOCJONALNA - niepewność, niepokój i zniechęcenie
FIZJOLOGICZNA - napięcie i stres
BEHAWIORALNA - unikanie ryzyka, pozostanie w strefie komfortu, minimalne zaangażowanie w start, porównywanie się z innymi, kalkulowanie i analizowanie potencjalnych skutków
SKUTEK - nieudany start, potwierdzenie negatywnych przekonań o sobie.
Przedstawiłam Wam przykładową konceptualizację poznawczą, w oparciu o doświadczenia wielu pacjentów-sportowców przychodzących po pomoc do mojego gabinetu. Zastosowanie psychoedukacji w pracy ze sportowcem buduje jego/jej świadomość problemu. Pokazanie narzędzi autoregulacji buduje poczucie sprawczości i kontroli sportowca.
Praca z przekonaniami, natomiast pozwala odkrywać i rozwiązywać przyczyny wielu stanów psychicznych i fizjologicznych, które hamowały dotychczasowy performance. Oprócz zmiany postawy w sporcie, jednocześnie poprawiamy funkcjonowanie pacjenta-sportowca w wielu innych obszarach życia.
Warto.
literatura:
- Beck, J. S., Beck, A. T., Cierpisz, M., & Andruszko, R. (2012). Terapia Poznawczo-behawioralna: Podstawy I Zagadnienia Szczegółowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Martin, S., & Błaż, A. (2023b). Perfekcjonizm: Jak uwolnić się od Samokrytyki, Zbudować Stabilne Poczucie Własnej wartości I Odnaleźć wewnętrzną Równowagę. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.